Verba legis z przepisu art.305 (1) kc „nieruchomość można obciążyć (…) prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (określonych w art.49 par.1 kc)” nie przesądza explicite o charakterze świadczenia ciążącego na uprawnionym do nieruchomości obciążonej. Służebność przesyłu jest instytucją opartą na ekwiwalentności, zatem uprawnieniu do korzystania z cudzej nieruchomości po stronie przedsiębiorcy przesyłowego musi odpowiadać obowiązek po stronie uprawnionego do nieruchomości obciążonej. Aby ustalić treść świadczenia ze strony uprawnionego do nieruchomości obciążonej w przypadku służebności przesyłu należy odwołać się do ustaleń doktrynalnych odnoszących się do służebności gruntowych.  Służebność gruntowa może być skonstruowana w ten sposób, że właściciel nieruchomości władnącej jest uprawniony do korzystania z nieruchomości obciążonej. Obowiązek uprawnionego do nieruchomości obciążonej polega natomiast na znoszeniu określonych, czynnych działań właściciela nieruchomości władnącej[1]. Taka treść świadczenia jest właściwa dla konstrukcji pati i stanowi uszczuplenie prawa własności po stronie nieruchomości obciążonej. Uprawniony do nieruchomości obciążonej nie może skutecznie korzystać z tych środków ochrony, które przeznaczone są do przeciwdziałania naruszaniu posiadania. Służebność oparta na pati historycznie określana była w doktrynie jako służebność czynna albo pozytywna[2]. Służebność gruntowa może również przybrać postać bierną lub negatywną. Treść uprawnienia właściciela nieruchomości władnącej w tym przypadku zawiera w sobie prawo do żądania, aby uprawniony do nieruchomości obciążonej nie dokonywał określonych działań swojej nieruchomości, do których jest uprawniony na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności. Służebność bierna może również być sformułowana w ten sposób, że właściciel nieruchomości władnącej może żądać, aby uprawniony do nieruchomości obciążonej nie wykonywał określonych uprawnień wobec nieruchomości władnącej, przysługujących mu na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności. Przykładem pierwszej postaci służebności gruntowej czynnej jest tzw. służebność światła lub widoku, na podstawie której właściciel nieruchomości obciążonej nie może wybudować oznaczonych urządzeń lub budynków przesłaniających światło lub widok. Przykładem drugiej jest wyłączenie uprawnienia z art.149 kc, mocą którego właściciel nieruchomości obciążonej jest uprawniony do wejścia na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Służebność bierna będzie polegała na tym, że właściciel nieruchomości nie będzie wykonywał tych uprawnień. Treść świadczenia w tych przypadkach jest właściwa dla konstrukcji non-facere. Uprawniony do nieruchomości obciążonej służebnością bierna będzie zatem ograniczony w swoich uprawnieniach wobec swojej nieruchomości jak i wobec nieruchomości władnącej. Służebność gruntowa może zatem prowadzić do wyłączenia możliwości korzystania z określonych instrumentów ochrony własności (służebność czynna lub pozytywna) albo do wyłączenia określony uprawnień właścicielskich wobec nieruchomości własnej lub cudzej (służebność bierna lub negatywna). W każdym przypadku służebność gruntowa stanowi legalne ograniczenie prawa własności, przy czym ograniczenie dotyczy tylko jednego z elementów triady uprawnień właścicielskich[3], a mianowicie prawo do korzystania i czerpania pożytków (ius utendi et fruendi), pozostałe uprawnienia w zasadzie nie są naruszane. Istotą konstrukcji służebności gruntowej jest zawsze rozszerzenie prawa własności po stronie nieruchomości władnącej i zawsze ograniczenie prawa własności po stronie nieruchomości obciążonej. Służebność przesyłu jest skonstruowana jako służebność aktywna po stronie przedsiębiorstwa przesyłowego, natomiast treść obowiązku właściciela nieruchomości obciążonej sprowadza się do pati.


[1]Kodeks Cywilny. Komentarz, pod red.Z.Resicha, Warszawa 1972, s.724.

[2] A. Szpunar: Glosa do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26.10.1959r., sygn.akt II CR 483/59 (w) OSPiKA 1961r., s.265, S.Breyer: Glosa do uchwały Sądu najwyższego z dnia 6.10.1958r., sygn.akt. II CO 10/58 (w) OSPiKA 1960r., s.18  

[3] Charakterystyczna jest ewolucja historyczna zapisów ustawowych. Przepis art.167 prawa rzeczowego zawierał normę, zgodnie z którą służebność może polegać na prawie żądania, aby właściciel nieruchomości służebnej nie wykonywał w zakresie oznaczonym swego prawa własności. Taka konstrukcja została słusznie zakwestionowana, ponieważ pozwalała na wyciagnięcie wniosku, że służebność bierna może polegać na ograniczeniu możności rozporządzenia prawem własności. Tak daleko idące ograniczenie prawa własności nie mieści się w społeczno-gospodarczym przeznaczeniu służebności gruntowej, Kodeks cywilny. Komentarz, op.cit.s.725. Współczesna treść art.285 par. 1 kc nie  pozwala na wniosek, że właściciel nieruchomości obciążonej służebnością jest ograniczony w zakresie rozporządzania nieruchomością.