Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało na swojej stronie internetowej WWW.ms.gov.pl (plik projekty aktów prawnych MS Prawo cywilne, poz.10) projekt ustawy zmieniającej kodeks cywilny (tekst in extenso poniżej) . Zmiany maja dotyczyć przepisów art.49, art. 241 i 285 oraz 305 ze znaczkiem 1, 2 i 3 kc. Nowelizowane mają zatem być przepisy nowelizowane niespełna dwa lata temu ustawą z dnia 30.05.2008r. (Dz.U. nr 116 z 2008r., poz.116) z mocą obowiązującą od 3.09.2008r. Kolejna nowelizacja opiera się ponownie na formule petryfikacji rezultatów wykładni Sądu Najwyższego i aprobującej orzecznictwo w tym zakresie doktryny. Sama metoda nie budzi wątpliwości i zasługuje na dalszą aprobatę, poza jedną wątpliwością teoretycznoprawną:czy zatem wobec zmiany stanu prawnego wykładnia dokonywana pod rządami starego prawa była prawidłowa. Do czasu wejścia w życie nowej ustawy nowelizacyjnej dotychczasowa wykładnia zachowuje swój walor, gdy wejdzie nowe prawo będzie ono przedmiotem nowej wykładni (obecnie projekt ustawy znajduje się w ustaleniach międzyresortowych, zatem możliwa jest zmiana treści proponowanych zmian). Poniżej sformułowano uwagi na temat tych proponowanych zmian, które zdaniem autora stanowią novum. Po pierwsze, rozszerza się listę urządzeń objętych szczególnym reżimem art.49 kc. Do dotychczasowych urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazów, energii elektrycznej dodano urządzenia linii tramwajowych, transportu linowego i linowo-terenowego, linii trolejbusowych oraz inne urządzenia podobne. Zmiana w tym zakresie jest oczywiście konieczna, jeśli ustawodawca miał zamiar zmiany jakościowej zakresu przedmiotowego regulacji kodeksowej. Należy jednak wskazać, że orzecznictwo Sądu Najwyższego w drodze wykładni rozszerzyło zakres przedmiotowy przepisu art.49 kc. Przykładem mogą być urządzenia służące do rozprowadzania na terenie osiedla sygnałów z programami telewizji satelitarnej uznane za urządzenia z przepisu art.49 kc w wyroku SN z 3.12.1998r.[1]. Czysto lingwistyczna analiza treści proponowanego przepisu nasuwa pytanie czy zwrot końcowy „oraz inne podobne urządzenia” odnosi się do wszystkich wymienionych przykładowo urządzeń czy tylko do nowych. Wydaje się, że zamiarem ustawodawcy nie będzie zmiana dotychczasowej formuły listy otwartej, zatem będzie w dalszym ciągu istniała możliwość poszerzania zakresu przedmiotowego o urządzenie podobne zarówno do urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej jak do urządzeń linii tramwajowych, transportu linowego i linowo-terenowego i linii trolejbusowych. Zwraca uwagę brak urządzeń linii kolejowych wśród nowych przedmiotów art.49 kc. Niewątpliwie są to inne urządzenia podobne chociażby do urządzeń linii tramwajowych. Jednak z uzasadnienia projektu wynika, że zamiarem ustawodawcy będzie wyłączenie tych urządzeń z zakresu przedmiotowego przepisu art.49 w nowelizowanej wersji. Zdaniem autorów uzasadnienia linie kolejowe nie mieszczą się w pojęciu „urządzenia linii”. W art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789, z późn. zm.) zawarta jest ustawowa definicja „linii kolejowej”. Zgodnie z tym przepisem przez linię kolejową należy rozumieć tory kolejowe wraz z zajętymi pod nie gruntami oraz przyległy pas gruntu, a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego, wraz z zajętymi pod nie gruntami. W ustawie tej zdefiniowano także: „pas gruntu pod linię kolejową” – jako powierzchnię gruntu wykorzystywaną do budowy lub przebudowy linii kolejowej określoną w decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowych; „przyległy pas gruntu” – jako grunty wzdłuż linii kolejowych, usytuowane po obu ich stronach, przeznaczone do bezpośredniego prowadzenia szlaku kolejowego. W ustawie tej zdefiniowano także pojęcie „infrastruktury kolejowej” jako linie kolejowe oraz inne budowle, budynki i urządzenia wraz z zajętymi pod nie gruntami, usytuowane na obszarze kolejowym, przeznaczone do zarządzania, obsługi przewozu osób i rzeczy, a także niezbędnego w tym celu majątku zarządcy infrastruktury. Brak jest natomiast definicji „urządzeń linii kolejowej”. Z uwagi na to, że ustawowa definicja linii kolejowej zawarta w ustawie o transporcie kolejowym obejmuje nie tylko tory kolejowe, lecz również zajęty pod nie grunt oraz przyległy pas gruntu, nie jest możliwe odwołanie się w art. 49 § 1 k.c. do określenia „linii kolejowej”. Grunt zajęty pod torami nie może być uznany za „urządzenie”. Można więc rozważyć posłużenie się określeniem „urządzenia linii kolejowej”, co odpowiada przyjętej w art. 49 § 1 konwencji urządzenia rozumianego jako rodzaj mechanizmów lub zespół elementów służących do wykonywania określonych czynności. Przez urządzenia linii kolejowych należałoby więc rozumieć tory (szyny), sygnalizatory, sieć trakcyjną, zwrotnice itp., a nie grunty zajęte pod torami. Rzecz jednak w tym, że w wyniku uwłaszczenia PKP (obecnie PKP S.A.) grunty te stały się przedmiotem użytkowania wieczystego tego podmiotu, a budynki i inne urządzenia znajdujące się na tych gruntach stały się z mocy prawa jego własnością (por. art. 34, 35, 37a ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz.U. Nr 84, poz. 948, z późn. zm.). W tej sytuacji, zgodnie z art. 235 § 2 k.c., przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Oznacza to, że własność urządzeń linii kolejowych jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym gruntów, a więc urządzenia te nie stanowią części składowej gruntu. Stosowanie art. 49 § 1 k.c. jest więc bezprzedmiotowe (ss.2 i 3 uzasadnienia). W zakresie istniejącego obecnie stanu faktycznego i prawnego można się zgodzić z autorami uzasadnienia. Jednak w przypadku budowy nowych linii kolejowych na cudzych gruntach przez inne podmioty znajdzie zastosowanie szczególny reżim własnościowy wynikający z przepisu art.49 kc, ponieważ urządzenia linii kolejowych są innymi podobnymi urządzeniami, o których mówi przepis art.49 par.1 kc. W konsekwencji również przedsiębiorca kolejowy (inny niż PKP S.A.) będzie mógł również żądać ustanowienia służebności przesyłu, która jest formą uprzywilejowaną korzystania z cudzej nieruchomości gruntowej. Może być ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art.49 par.1 kc, tak jak to reguluje przepis art.3051 kc.  Po drugie, w art.241 kc dotychczasową treść oznaczono jako par.1 i dodano nowy par.2 w brzmieniu: „Służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu oraz służebność ustanowiona w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budowli lub innego urządzenia pozostają w mocy.” Ta propozycja zmienia zasadniczo dotychczasową sytuację właściciela nieruchomości gruntowej, opierającej się na formule wygaśnięcia wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego obciążeń na nim ustanowionych. Uznawano uprawnienia użytkownika wieczystego do ustanawiania na tym prawie ograniczonych praw rzeczowych  na podstawie wnioskowania a maiori ad minus (z większego na mniejsze) z przepisu art.233 kc. Skoro użytkownik wieczysty może rozporządzić prawem, to może również ustanowić ograniczone prawa rzeczowe, ale wyłącznie na prawie mu przysługującym, a nie na nieruchomości jako przedmiotu fizycznego, i żądać stosownego wynagrodzenia. Nie jest w takiej sytuacji wymagana zgoda właściciela. To uprawnienie użytkownika wieczystego wyłącza również, w okresie obowiązywania umowy o ustanowienie prawa użytkownika wieczystego, uprawnienie właściciela do ustanawiania służebności na nieruchomości. Tak rozumiane uprawnienie użytkownika wieczystego nie narusza praw właściciela, które są chronione przepisem art.241 kc, przewidującym wygaśnięcie obciążeń wraz ze skutkującym powrotem nieruchomości do właściciela wygaśnięciem prawa użytkowania wieczystego. Do właściciela nieruchomość wraca bez jakichkolwiek obciążeń. Do tego czasu właściciel nie może ustanowić służebności na swojej nieruchomości, w przeciwnym razie doszłoby do naruszenia bezwzględnego obowiązującego przepisu art.233 kc i taka czynności ex lege byłaby nieważna. Projekt zmian w kodeksie cywilnym zawiera zmianę prowadzącą do sytuacji, w której właściciel nieruchomości otrzymywałby po wygaśnięciu prawa użytkowania wieczystego, niezależnie od przyczyny tego wygaśnięcia, nieruchomość obciążoną nazwanymi w ustawie (zasada numerus clausus) ograniczonymi prawami rzeczowymi, ustanowionymi bez jego zgody przez użytkownika wieczystego. W projekcie brak jest zapisów o zgodzie właściciela nieruchomości na ustanowienie wymienionych służebności przez użytkownika wieczystego, zatem jedyną ochroną właściciela w tym zakresie byłyby stosowne zapisy umowy o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gminnego w użytkowanie wieczyste, wyłączające uprawnienie do obciążania użytkowania wieczystego ograniczonymi prawami rzeczowymi. Brak jest również zapisu o zmianie przedmiotu obciążenia z prawa na rzecz, w tym wypadku nieruchomość gruntową (taki skutek autorzy projektu zawarli w uzasadnieniu projektu, s.7 pkt 9). Dla przedsiębiorstw przesyłowych wprowadzenie projektowanego przepisu byłoby korzystne, zapewniając trwałość służebności przesyłu również w przypadku wygaśnięcia użytkowania wieczystego. Takie rozwiązanie dotyka wyłącznie Skarb Państwa i gminy, można zatem założyć, że ustawodawca postępuje zgodnie z ulpianowską zasadą volenti not fit iniuria. Proponowana nowelizacja art.241 kc w części dotyczącej konfuzji wymaga ustalenia relacji do przepisu art.32 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wobec braku sprzeczności między obu przepisami nie można zastosować temporalnej reguły kolizyjnej. Trudno jest także stwierdzić, czy zakres normowania w projektowanym przepisie art.241 par.2 jest szerszy od zakresu normowania przepisu art.32 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Proponowany przepis obejmowałby wszystkie przypadki wygaśnięcia, ale tylko w odniesieniu do trzech nazwanych praw rzeczowych ograniczonych, natomiast przepis ustawy o gospodarce nieruchomościami obejmuje tylko konfuzję w wyniku sprzedaży użytkownikowi wieczystemu własności nieruchomości obciążonej tym prawem, ale za to odnosi się do wszystkich praw rzeczowych ograniczonych- służebność przesyłu mieści w dyspozycjach norm z jednego i drugiego przepisu (aby jednak zastosować merytoryczną regułę kolizyjną projektowana norma kodeksowa, jako norma później uchwalona, musiałaby mieć charakter lex specialis (z węższym zakresem normowania) wobec normy z ustawy o gospodarce nieruchomościami).Tak więc tak długo, jak długo będzie obowiązywał przepis art.32 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, to w przypadku konfuzji w wyniku sprzedaży nieruchomości użytkownikowi wieczystemu służebność przesyłu pozostanie w mocy na podstawie tego przepisu. Stosowanie również znowelizowanego przepisu art.241 par.2 będzie wyłączone. Nowelizacja kodeksu cywilnego powinna być połączona z ewentualnym uchyleniem przepisu ustawy o gospodarce nieruchomościami, tak aby kwestie cywilnoprawne były uregulowane w bardziej dla nich stosownym miejscu tj. w kc (nie można wykluczyć uchylenia mocy obowiązującej przepisu ustawy o gospodarce nieruchomościami w wyniku desuetudo iuris). W przypadku służebności przesyłu można mówić o superfluum, ponieważ zarówno proponowany przepis kodeksowy jak i obowiązujący przepis art.32 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami zapewniają ten sam skutek w przypadku wygaśnięcia użytkowania w razie konfuzji wynikającej ze sprzedaży.  Po trzecie, projekt zawiera nowy par.4 w art. 3052 kc, zgodnie z którym odpowiednie wynagrodzenie, o którym mowa w obowiązujących od 3.09.2008r. § 1 i 2 art.3052 kc, określa się uwzględniając wysokość wynagrodzeń ustalanych w drodze umowy za podobne obciążenia w zbliżonych okolicznościach, a w ich braku – obniżenie użyteczności lub wartości obciążonej nieruchomości. Nowelizacja z 2008r. nie wprowadziła żadnych zapisów dotyczących ustalania wynagrodzenia w przypadku ustanowienia służebności przesyłu w trybie niedobrowolnym. Obecna propozycja jest próbą usunięcia tego braku, co stanowi realizację postulatów praktyki. W uzasadnieniu autorzy podnieśli, że pełne uwzględnienie postulatów praktyki postulatu nie jest możliwe. „Z jednej strony przy umownym ustanowieniu służebności przesyłu określenie wysokości wynagrodzenia musi być pozostawione woli stron, z drugiej – Kodeks cywilny w kilku przepisach operuje określeniem „wynagrodzenia” lub „stosownego wynagrodzenia”, nie wskazuje jednak kryteriów jego obliczania (por. np. art. 145 § 1, 224, 151, 231 k.c. i inne). Uzasadnionym wydaje się natomiast wskazanie takich kryteriów sądowi, który ustanawia służebność przesyłu. Taką propozycję zawiera art. 3052 § 4 k.c” (s.8 uzasadnienia). Projekt nie rozwiązuje jednak  podstawowej kwestii dla planowania nowych inwestycji infrastrukturalnych. W dalszym ciągu potencjalny inwestor nie będzie miał wiedzy o obciążeniach logistycznych w czasie opracowywania feasibility study. Proponowana zmiana w przepisach kc nie pozwala na realne planowanie tzw. kosztów logistycznych budowy urządzeń przesyłowych, obejmujących koszty pozyskiwania gruntów, przez które miałyby przebiegać przesyłowe urządzenia liniowe. W trakcie prac nad nowelizacją z 2008r. proponowano ustawowe określenie zasad ustalania jednorazowego wynagrodzenia analogicznie do trybu ustalania odsetek ustawowych  z przepisu art.359 par.3 kc i przyznanie kompetencji Radzie Ministrów do każdorazowego ustalania w drodze rozporządzenia kwoty wynagrodzenia za m2 nieruchomości lub mb linii w zależności od areału nieruchomości obciążonej (im większy areał, tym niższa kwota jednostkowa). Te propozycje nie znalazły uznania

 Projekt z 12-01-2010 r.

                                                                   USTAWA z dnia         2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny

            Art. 1. W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.1)) wprowadza się następujące zmiany:

1)   art. 49 otrzymuje brzmienie:

„Art. 49. § 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazów, energii elektrycznej, a także urządzenia linii tramwajowych, transportu linowego i linowo-terenowego, linii trolejbusowych oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

§ 2. Urządzenia, o których mowa w § 1 wchodzą w skład przedsiębiorstwa z chwilą, gdy przedsiębiorca przyłączył je w sposób trwały do swojej sieci.

§ 3. Jeżeli koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1 poniósł przedsiębiorca, to urządzenia te stanowią jego własność, także po trwałym połączeniu z cudzą nieruchomością, a przed przyłączeniem do sieci przedsiębiorcy.

§ 4. Jeżeli koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1 poniósł właściciel nieruchomości, z którą trwale je połączono, może on żądać, aby przedsiębiorca nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, jeśli urządzenia te weszły w skład przedsiębiorstwa, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

§ 5. Jeżeli koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1 poniosła inna osoba, niż wymieniona w § 3 lub § 4, to urządzenia te stanowią jej własność, także po trwałym połączeniu z cudzą nieruchomością. Osoba ta może żądać, aby przedsiębiorca nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, jeśli urządzenia te weszły w skład przedsiębiorstwa, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

§ 6. Budynki i budowle służące wyłącznie do korzystania z urządzeń, o których mowa w § 1, wzniesione przez przedsiębiorcę na nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu, stanowią jego własność.

§ 7. Jeżeli budynki i budowle, o których mowa w § 6 zostały wzniesione na nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu przez jej właściciela lub inną osobę, właściciel nieruchomości może żądać, aby przedsiębiorca nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności takich budynków i budowli może wystąpić także przedsiębiorca.”;

2)      w art. 241 dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się § 2 w brzmieniu:

„§ 2. Służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu oraz służebność ustanowiona w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budowli lub innego urządzenia pozostają w mocy.”;

3)      po art. 285 dodaje się art. 285¹ w brzmieniu:

„Art. 285¹. Służebność gruntową może ustanowić użytkownik wieczysty; służebność taka może być ustanowiona na rzecz użytkownika wieczystego.”;

4)      w art. 3051 dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się § 2 w brzmieniu:

            „§ 2. Służebność przesyłu może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności przedsiębiorstwa.”;

5)      w art. 3052 dodaje się § 3 i 4 w brzmieniu:

„§ 3. Ustanowienie służebności przesyłu nastąpi z uwzględnieniem przeznaczenia nieruchomości oraz uzasadnionych interesów jej właściciela.

§ 4. Odpowiednie wynagrodzenie, o którym mowa w § 1 i 2, określa się uwzględniając wysokość wynagrodzeń ustalanych w drodze umowy za podobne obciążenia w zbliżonych okolicznościach, a w ich braku – obniżenie użyteczności lub wartości obciążonej nieruchomości.”;

6)      w art. 3053 § 2 otrzymuje brzmienie:

„§ 2. Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorcy.”.

Art. 2. § 1. Urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego istniejące w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, stanowią własność przedsiębiorcy, jeżeli poniósł on koszty ich budowy. Jeżeli koszty te poniosła inna osoba i jest ich właścicielem, to może żądać, aby przedsiębiorca nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, jeśli urządzenia te weszły w skład przedsiębiorstwa, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń, może wystąpić także przedsiębiorca.

§ 2. Własność budynków i budowli służących wyłącznie do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, wzniesionych na nieruchomości przed wejściem w życie niniejszej ustawy, może być przeniesiona przez właściciela nieruchomości na przedsiębiorcę, w umowie o ustanowienie służebności przesyłu. Jeżeli koszty ich budowy poniósł przedsiębiorca przeniesienie następuje nieodpłatnie. W braku porozumienia stronom przysługuje roszczenie o przeniesienie własności. Jeżeli ustanowienie służebności przesyłu następuje na podstawie orzeczenia sądowego, sąd orzeka jednocześnie o przeniesieniu na rzecz przedsiębiorcy własności takich budynków i budowli.

Art. 3. Do zasiedzenia służebności przesyłu wlicza się okres posiadania służebności, który przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), uzasadniał nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Art. 4. Bieg przedawnienia roszczeń, o których mowa w art. 49 § 4, 5 i 7 oraz w art. 3052 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, rozpoczyna się z dniem ich wymagalności, jednak nie wcześniej niż z dniem wejścia w życie ustawy, o której mowa w art. 3.

Art. 5. Bieg przedawnienia roszczeń, o których mowa w art. 2 rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Art. 6. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

[1]Sygn.akt IICKN 216/98, (w): S.Dmowski, S.Rudnicki: Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga I Część ogólna, Warszawa 2002, s.173.

[2] Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191 z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176, z 2003 r. Nr 49, poz. 408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592 i Nr 124, poz. 1151, z 2004 r. Nr 91, poz. 870, Nr 96, poz. 959, Nr 162, poz. 1692, Nr 172, poz. 1804 i Nr 281, poz. 2783, z 2005 r. Nr 48, poz. 462, Nr 157, poz. 1316 i Nr 172, poz. 1438, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 164, poz. 1166, z 2007 r. Nr 80, poz. 538, Nr 82, poz. 557 i Nr 181, poz. 1287, z 2008 r. Nr 116, poz. 731, Nr 163, poz. 1012, Nr 220, poz. 1425 i 1431 i Nr 228, poz. 1506 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 341, Nr 79, poz. 662 i Nr 131, poz. 1075.