Przywileje na statku (stan faktyczny)

Istota przywileju na statku (maritime liens) polega na tym, że wierzycielom służy na zabezpieczenie określonych wierzytelności ustawowe prawo zastawu na statku z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, nawet jeśli są zabezpieczone zastawem wynikającym z umowy lub orzeczenia sądu. Przywilej służy bez względu na zmianę osoby właściciela lub armatora statku oraz dobra wiarę nabywcy statku. Przywileje na statku powstają z mocy samego prawa i istnieją niezależnie od woli zarówno wierzycieli, jak i właściciela statku. Katalog wierzytelności uprzywilejowanych zawiera zarówno kodeks morski (art. 91 km), jak i KONWENCJA MIĘDZYNARODOWA o ujednostajnieniu niektórych zasad, odnoszących się do przywilejów i hipotek morskich, podpisana w Brukseli dnia 10 kwietnia 1926 r. (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 1937 r.; ratyfikowana przez Polskę zgodnie z ustawą z dnia 20 lutego 1936 r. – Dz. U. R. P. Nr 15, poz. 137, Dz.U.37.33.260). Charakter wierzytelności korzystających z przywileju (art. 2 Konwencji z 1926 r. i art. 91 km), jak i wykładnia językowa treści konwencji z 1926 r. i art. 90 km co do zasady wskazują, że mogą one powstać wyłącznie na statku będącym w eksploatacji. Wprawdzie Konwencja z 1926 r. wskazuje w art. 2 ust. 1 (a także kodeks morski w art. 91 ust. 1) na wydatki, poniesione we wspólnym interesie wierzycieli na konserwację statku lub na koszty przeprowadzenia sprzedaży i podziału uzyskanej ceny, nie wydaje się jednak możliwe rozciągnięcie ich na rzeczy i usługi świadczone na rzecz statku w budowie. Lista wierzytelności uprzywilejowanych ma charakter numerus clausus (lista zamknięta), zatem brak na liście wierzytelności z tytułu budowy statku wyklucza możliwość korzystania z przywileju na statku.  Nie wydaje się również możliwe rozciągnięcie przywileju na rzeczy, które nie nabyły charakteru statku czyli na statek w budowie. Kodeks morski wyróżnia sytuację prawną statku morskiego oraz statku w budowie. Dotyczy to również uregulowania praw rzeczowych na statku (oraz statku w budowie) – tytuł IV kodeksu morskiego. W sytuacji, gdy ustawodawca zmierza do poddania statku w budowie określonym regulacjom prawnym wskazuje na to wyraźnie (forma prawna umowy o przeniesienie własności statku, ustanowienie hipoteki morskiej). Nie wydaje się natomiast możliwe poszerzanie katalogu wierzytelności uprzywilejowanych ponad to, co wynika wprost z brzmienia konwencji i kodeksu morskiego. Ponieważ jest to prawo, które powstaje z mocy samej ustawy i przyznaje uprawnienie (ograniczone prawo rzeczowe) do zaspokojenia z rzeczy wobec każdoczesnego posiadacza statku, nie jest możliwe stwarzanie stanu niepewności prawnej poprzez rozszerzanie zakresu uregulowania ponad to, co wynika wprost z treści normy prawnej.